Astma i jej zaostrzenie u ciężarnej – pierwsza pomoc i ratunkowe postępowanie przedszpitalne

Astma jest najczęściej występującą przewlekłą chorobą układu oddechowego u kobiet ciężarnych. Przebieg leczenia ma istotne znaczenie w odniesieniu do powikłań ciąży, przebiegu porodu oraz stanu ogólnego noworodka. W trakcie ciąży może dojść zarówno do złagodzenia, jak i nasilenia objawów choroby. W szczególności w sytuacjach nagłego zaostrzenia astmy kluczowe jest udzielenie pomocy pacjentce już na miejscu wezwania, gdyż taki utrzymujący się stan może stanowić zagrożenie dla życia i zdrowia zarówno płodu, jak i matki.

Słowa kluczowe: astma, ciąża

W 1993 roku z inicjatywy WHO została założona Światowa Inicjatywa dla Astmy (Global Initiative for Asthma, GINA). Pierwsze wytyczne zostały opracowane już 1995 roku, a najnowsze – w 2014 r. Według definicji GINA 2014: „astma to heterogenna choroba, zazwyczaj charakteryzująca się przewlekłym zapaleniem, zdefiniowana przez wywiad o objawach ze strony układu oddechowego, takich jak: świszczący oddech, duszność, uczucie ciasnoty w klatce piersiowej i kaszel, które są zmienne w czasie i w nasileniu, łącznie ze zmienną obturacją dróg oddechowych” (1).

Na astmę choruje od 4 do 8% ciężarnych (2). Rozpoznanie najczęściej jest postawione już przed zajściem w ciążę. Przebieg astmy w ciąży jest zwykle trudny do przewidzenia. Stan pacjentek ulega pogorszeniu w przypadku około 60% ciężarnych, natomiast u około 20% może się poprawić. W największym stopniu zależy to od wcześniejszego stopnia manifestowania się objawów astmy. Największe ryzyko nasilenia symptomów występuje między 24. a 36. tygodniem ciąży. W ostatnich 4 tygodniach objawy zwykle się zmniejszają i tylko u około 10% kobiet mogą wystąpić w trakcie porodu (objawy są hamowane przez endogenną produkcję glikokortykosteroidów u matki). Nagłe zaostrzenia są poważnym problemem dla pacjentek, które w około 45% przypadków mogą wymagać wykwalifikowanej pomocy medycznej (3).