Mechaniczna kompensacja ubytków krwi we wstrząsie krwotocznym

Pozycja Trendelenburga i pasywne uniesienie kończyn dolnych

Pozycja Trendelenburga polega na ułożeniu wyprostowanego ciała pacjenta w pozycji na wznak, ze stopami uniesionymi do poziomu twarzy pacjenta. Daje to w przybliżeniu kąt 15-30 stopni. Pasywne uniesienie kończyn dolnych, odmiana pozycji Trendelenburga, oznacza uniesienie kończyn ku górze, do kąta 30-40 stopni, z głową i tułowiem ułożonymi płasko.

Pod koniec XIX wieku niemiecki chirurg Friedrich Trendelenburg (1844-1924) zaczął stosować tę pozycję podczas zabiegów operacyjnych w celu ułatwienia dostępu do operowanych narządów w okolicy miednicy małej. Ułożenie to również dziś stosuje się na blokach operacyjnych. Jako pierwszy tę pozycję w leczeniu wstrząsu krwotocznego zaczął stosować amerykański fizjolog Walter Cannon (1871-1945). W czasie I wojny światowej zaczęto ją stosować powszechnie, udzielając pomocy rannym. Dziesięć lat później Connan wycofał się ze swoich poglądów, ale metoda zaczęła żyć własnym życiem. Jako doraźna reakcja na spadek ciśnienia jest stosowana jednak do dziś. Późniejsze badania zaczęły podważać korzyści stosowania tej procedury i wskazywać na liczne niekorzystne efekty uboczne. Objętość krwi, która ulega przemieszczeniu do krążenia centralnego, szacuje się na ok. 300 ml (2).

Negatywne efekty zastosowania pozycji Trendelenburga oraz pasywnego uniesienia kończyn

Zarówno pasywne uniesienie kończyn, jak i pozycja Trendelenburga, poprzez stymulację baroreceptorów, które uzyskują informację o lepszym wypełnieniu łożyska centralnego, prowadzą dość szybko do rozszerzenia naczyń kończyn dolnych (zmniejszenie systemowego oporu naczyniowego) i ustąpienia korzystnego efektu hemodynamicznego. Pozytywny efekt jest krótki, ok. 10 min w przypadku pasywnego uniesienia kończyn i ok. 15 min w przypadku pozycji Trendelenburga (1, 2).