Postępowanie ratunkowe w warunkach przedszpitalnych i szpitalnych wobec poszkodowanego z urazem wielonarządowym – opis przypadku
O urazie wielonarządowym mówimy wówczas, gdy uszkodzeniu ulegną co najmniej dwa narządy pełniące odmienne funkcje w organizmie ludzkim. Urazom tego typu towarzyszy zwykle masywny ubytek krwi, prowadzący bardzo szybko do wstrząsu. Celem pracy było przybliżenie właściwego schematu postępowania ratunkowego zarówno w warunkach przedszpitalnych (Zespół Ratownictwa Medycznego), jak i szpitalnych (Szpitalny Oddział Ratunkowy) względem poszkodowanego z urazem wielonarządowym. W pracy posłużono się metodą studium przypadku. Za materiał badawczy posłużył przypadek 43-letniego poszkodowanego, który doznał urazu wielonarządowego w wyniku eksplozji materiału wybuchowego (niewypał wojenny wrzucony do ogniska). Materiał badawczy pozyskano z dokumentacji medycznej w postaci karty medycznych czynności ratunkowych ZRM, historii choroby SOR oraz własnych doświadczeń.
W krajach rozwiniętych urazy należą do jednych z głównych przyczyn przedwczesnej śmiertelności. Dotyczy to głównie dzieci i dorosłych poniżej 45. roku życia (1-2). Urazy są bardzo częstym zjawiskiem w interwencjach jednostek Państwowego Ratownictwa Medycznego (ZRM, SOR, HEMS) (3). Urazów, którym ulegają poszkodowani, jest bardzo wiele – od ran, skręceń czy zwichnięć, po bardzo ciężkie urazy wielonarządowe (4).
Uraz wielonarządowy jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia, który może doprowadzić do nagłego zatrzymania krążenia (NZK). W przypadku zatrzymania krążenia u pacjenta z urazem priorytetem jest zlokalizowanie i zatamowanie aktywnych, dużych krwawień, a następnie rozpoczęcie resuscytacji krążeniowo-oddechowej (RKO) i leczenia odwracalnych przyczyn (4H i 4T). Zdarza się, że zatrzymanie krążenia lub inny stan zagrożenia życia, np. drgawki, hipoglikemia czy zawał mięśnia sercowego, były pierwotną przyczyną powstania urazu (5-6).
U pacjentów, u których doszło do poważnego urazu, musimy podejrzewać nie tylko krwotok zewnętrzny lub wewnętrzny, ale również utratę płynów, np. w wyniku oparzeń. Względne czy bezwzględne zmniejszenie objętości krwi krążącej powoduje zaburzenia homeostazy ciała, a w konsekwencji prowadzi do powstania wstrząsu. Wstrząs jest stanem nagłego zagrożenia życia spowodowanym dysproporcją pomiędzy zapotrzebowaniem a dostarczeniem tlenu i substancji odżywczych do komórek organizmu. Wskutek rozwoju wstrząsu dochodzi do niewydolności narządów i w konsekwencji do śmierci. Główną przyczyną występowania wstrząsu w urazach jest utrata krwi (hipowolemia). W pierwszej fazie ciśnienie krwi jest prawidłowe, a wstrząs nosi nazwę skompensowanego. Jeśli dojdzie do załamania mechanizmów kompensacyjnych, wstrząs staje się zdekompensowany, a objawami są: spadek ciśnienia tętniczego krwi, wzrost tętna, blada, zimna i spocona skóra, tętno obwodowe nitkowate i słabo wyczuwalne. Powyższe objawy nie dotyczą wstrząsu neurogennego, do którego dochodzi przy urazie rdzenia kręgowego w odcinku szyjnym (7-8).
Podejmowanie względem poszkodowanego medycznych czynności ratunkowych, zarówno w warunkach przedszpitalnych, jak i szpitalnych, wymaga od personelu medycznego szybkich i trafnych decyzji oraz dysponowania dużą wiedzą w tym zakresie (9-10).
Szanse na przeżycie poszkodowanego z urazem wielonarządowym w dużej mierze zależą od prawidłowo przeprowadzonych medycznych czynności ratunkowych w warunkach przedszpitalnych. W warunkach szpitalnych poszkodowany z tak ciężkim urazem wymaga najczęściej interwencji chirurgicznej na bloku operacyjnym. Niestety, często pomimo dobrego wyszkolenia zespołu i szybkich działań ratunkowych starania kończą się niepowodzeniem ze względu na ciężkość odniesionych obrażeń (9-13).
