Prawa pacjenta w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego, konsekwencje ich naruszenia oraz tryb i zasady ograniczenia

W artykule podjęto syntetyczną analizę normatywnych aktów prawnych regulujących prawa pacjenta w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego w polskim systemie prawnym oraz przedstawiono podstawowe przesłanki, tryb i zasady ograniczenia lub zniesienia tychże praw w warunkach pokoju i zasady odpowiedzialności za ich naruszenie.

Skróty:
Ustawa o PPiRPP – Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta
RPP – Rzecznik Praw Pacjenta
PRM – Państwowe Ratownictwo Medyczne
KK – Kodeks karny
KC – Kodeks cywilny

Prawo do ochrony zdrowia stanowi jedno z fundamentalnych praw człowieka w państwach wysoko rozwiniętych. Obywatelom Polski gwarantuje je zarówno Konstytucja, jak i szereg aktów prawnych niższego rzędu oraz liczne dokumenty o randze międzynarodowej. Naturalną konsekwencją ogólnej zasady prawa do ochrony zdrowia są wynikające z niej poszczególne prawa pacjenta. W aspekcie negatywnym – podstawowym celem tych praw jest ochrona autonomii pacjenta przed ingerencją ze strony innych podmiotów, a ponadto również prawo domagania się słusznie związanych z nimi warunków realizacji tychże praw – w aspekcie pozytywnym. Prawa pacjenta są podmiotowe, uniwersalne i stanowią swoistą kategorię praw człowieka. W celu prawidłowej, słusznej i efektywnej realizacji tych praw niezbędny jest dobrze funkcjonujący system ich ochrony. Obowiązują one zarówno publiczny, jak i prywatny sektor ochrony zdrowia, a zobowiązanymi do ich przestrzegania są wszystkie osoby wykonujące zawody medyczne i to niezależnie od tego, czy prawa pacjenta mają w danym przypadku charakter powszechny, czy specyficzny, np. związany z miejscem udzielania świadczeń zdrowotnych (SOR, ambulans, oddział szpitalny, przychodnia itd.) lub jego rodzajem (np. medyczne czynności ratunkowe, zabieg operacyjny, przeszczep szpiku itd.). Powszechnym (ogólnym) prawem pacjenta jest np. prawo do: uzyskania świadczeń zdrowotnych w nagłych przypadkach, dokumentacji medycznej, informacji o stanie zdrowia czy wyrażania zgody na czynności medyczne (1).