Specyfika działań ratunkowych w zagrożeniach biologicznych

Postępujący na świecie wzrost zagrożeń ze strony materiałów niebezpiecznych, umownie określanych mianem HAZMAT (ang. Hazardous Materials) i CBRNiE (ang. Chemical, Biological, Radiological, Nuclear, Eksplosive), wymusza na ratownictwie medycznym odpowiednie przygotowanie. Z kolei spośród materiałów niebezpiecznych specyficzną i znaczącą rolę odgrywają zagrożenia biologiczne (1).

Wystąpienie zagrożenia biologicznego może mieć różne podłoże i przyczyny. Część z nich ma charakter naturalny, inne są i mogą być w przyszłości powodowane intencjonalną działalnością człowieka (bioterroryzm). Naturalne zagrożenia wynikają przede wszystkim z konsekwencji odbywających się stale w przyrodzie procesów przemian. W części są spowodowane przez człowieka wywołującego zmiany środowiskowe. Ocieplenie klimatu staje się przyczyną zmiany naturalnego obszaru występowania wielu chorób. Niszczenie lasów i wkraczanie ludności w nowe obszary narażają człowieka na kontakt z nieznanymi dotąd patogenami. Wzrastający ruch turystyczny do i z tradycyjnych obszarów endemicznych (w tym rozwój turystyki ekstremalnej) i nowych obszarów endemicznych, szybki transfer turystów z tych obszarów i obszarów zagrożonych epidemią, wojskowe misje pokojowe i stabilizacyjne czy misje humanitarne, zwiększają ryzyko przeniesienia na obszar Polski nieznanych dotąd chorób zakaźnych, w tym chorób wysoce zakaźnych. Niekontrolowane ruchy migracyjne z różnych rejonów Afryki i innych regionów świata zwiększają ryzyko przenoszenia do Europy niewystępujących dotąd patogenów. To, w jakim stopniu jesteśmy narażeni na tego typu zagrożenia, udowodniły m.in. epidemie SARS (ang. severe acute respiratory syndrome) w 2003 roku i epidemie gorączki krwotocznej wywołanej wirusem Ebola w 2015 r. Epidemie te rozpoczęły się bardzo niewinnie, kiedy to doszło do transmisji zakażenia ze zwierzęcia na przypadkowego człowieka. Następnie choroby rozprzestrzeniły się na tysiące osób, przekraczając granice krajów i sięgając odległych kontynentów. O skali zagrożenia niech świadczą dwa przykłady. W listopadzie 2002 roku w chińskiej prowincji Guangdong pojawił się nowy gatunek ludzkiego koronawirusa – wirus SARS-CoV. Pierwszą osobą („pacjent zero”), u której stwierdzono zakażenie, był 45-letni mężczyzna w mieście Foshan, u którego 16 listopada 2002 roku pojawiły się gorączka i objawy ze strony układu oddechowego. Transmisja wirusa pomiędzy pacjentami następowała w szybkim tempie, a w niektórych przypadkach dochodziło do masowych zakażeń. Przykładem szerzącego się zakażenia może być przypadek 44-letniego mężczyzny, hospitalizowanego w miejscowości Guangzhou 30 stycznia 2003 roku. W czasie choroby zakaził on 19 krewnych oraz ponad 50 osób należących do personelu medycznego. Jeden z zakażonych lekarzy w czasie swojej podróży do Hongkongu zakaził kolejne 17 osób, co umożliwiło transmisję wirusa poza granice Chin. W ciągu jednego sezonu wirus rozprzestrzenił się do 37 krajów, stwierdzono 8273 przypadków zakażenia, a dla 775 osób choroba zakończyła się zgonem (2, 3, 4).