Stany nagłe w ginekologii i położnictwie w praktyce ZRM. Część II: Farmakoterapia u kobiety ciężarnej

Leki podawane w podstawowym ZRM a ciąża

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie szczegółowego zakresu medycznych czynności ratunkowych, które mogą być podejmowane przez ratownika medycznego, przewiduje 47 leków, które mogą być samodzielnie podawane przez ratownika medycznego (8). Leki wymienione w Rozporządzeniu oraz to, jaki może być ich wpływ na ciążę, przedstawiono poniżej (kolejność opisów leków zgodnie z kolejnością podaną w Rozporządzeniu).

Kwas acetylosalicylowy (acidum acetylsalicylicum)

Kwas acetylosalicylowy jest to niesteroidowy lek przeciwzapalny (NLPZ) o działaniu przeciwgorączkowym, przeciwbólowym i przeciwzapalnym. Aspiryna należy do kategorii C i jest przeciwwskazana w III trymestrze ciąży oraz okresie karmienia piersią. Kwas acetylosalicylowy bardzo łatwo przenika przez barierę łożyskową. W pierwszych 6 miesiącach ciąży ten produkt leczniczy może być stosowany jedynie w przypadku zdecydowanej konieczności, wtedy zaleca się najmniejszą skuteczną dawkę. W przypadku jego krótkotrwałego stosowania nie ma konieczności przerywania karmienia piersią. Natomiast podczas długotrwałego stosowania dawek >300 mg/d nie należy karmić piersią (1, 2, 5, 9-11). Mechanizm działania ASA (kwasu acetylosalicylowego) jest związany z hamowaniem syntezy prostaglandyn, co może niekorzystnie wpływać na przebieg ciąży i(lub) rozwój zarodka oraz płodu. Dane pochodzące z badań epidemiologicznych wskazują na zwiększone ryzyko poronienia oraz występowania wad serca, a także wad przewodu pokarmowego, jak i zaburzeń pracy skurczowej przy porodzie i zwiększonego krwawienia z powodu wpływu leku na krzepnięcie. Jednak powikłania wynikają z długotrwałego przyjmowania ASA (11). Z perspektywy ratownika medycznego należy podać aspirynę tylko wtedy, gdy korzyści przewyższają skutki negatywne. Na pewno taką sytuacją będzie zawał mięśnia sercowego (który występuje u kobiet ciężarnych w 1 przypadku na 10 000-30 000 ciąż). Aspiryna nadal jest zalecana w takich przypadkach już jako element prewencji wtórnej. Na temat skuteczności w prewencji pierwotnej cały czas toczą się dyskusje (1, 2, 5, 6). Aspiryna w ciąży nie powinna być stosowana jako klasyczny lek przeciwgorączkowy i przeciwbólowy. Kwas acetylosalicylowy w dawkach przeciwbólowych hamuje funkcje płytek krwi i wydłuża czas krwawienia, zwiększając ryzyko krwotoku okołoporodowego. Ciekawe jest, iż udowodniono, że niska dawka aspiryny (75 mg) redukuje ryzyko stanu przedrzucawkowego u kobiet z grupy zwiększonego ryzyka (14).