Bezdech senny a wypadki komunikacyjne

Nadmierna senność dzienna, zaburzenia koncentracji oraz zmęczenie są częstymi przyczynami wypadków drogowych. Nadmierna senność jest jednym z objawów obturacyjnego bezdechu sennego (OBS), który oprócz zaburzeń jakości snu przyczynia się też do rozwoju chorób sercowo-naczyniowych, metabolicznych oraz zaburzeń psychicznych. Wiele państw wprowadza zmiany w Kodeksie drogowym, zamieszczając w nim zapis o obowiązkowym badaniu kierowców w kierunku OBS przed wydaniem prawa jazdy. Podkreślana jest wartość badań przesiewowych w wykrywaniu zwiększonego ryzyka tego zaburzenia (Skala Senności Epworth, STOP-BANG). Rozpowszechnianie wiedzy o istnieniu i konsekwencjach zdrowotnych nieleczonego OBS mają na celu zmniejszenie liczby wypadków komunikacyjnych oraz poprawę jakości życia osób dotkniętych chorobą.

Słowa kluczowe

wypadek komunikacyjny, obturacyjny bezdech senny (OBS), Skala Senności Epworth, edukacja

Wypadki komunikacyjne są przyczyną wielu zgonów i trwałego kalectwa, dodatkowo generują olbrzymie koszty opieki medycznej. Według raportu policyjnego dotyczącego 2016 roku najczęstszymi przyczynami wypadków drogowych w Polsce były: nieprzestrzeganie pierwszeństwa przejazdu, niedostosowanie prędkości do warunków jazdy oraz nieustąpienie pierwszeństwa pieszemu. Zmęczenie i zaśnięcie za kierownicą były odpowiedzialne za 2,3% wypadków, tym samym zajęły 9. miejsce w wyżej opisanej klasyfikacji (1). Według światowych statystyk zmęczenie oraz nadmierna senność, brak fizycznego lub psychicznego odpoczynku odpowiadają za 16-20% wypadków drogowych (2, 3). Monotonna, długa jazda, bez odpoczynku, po autostradach i drogach szybkiego ruchu przyczynia się do nasilenia objawów senności, które prowadzą do zaburzeń koncentracji i większej skłonności do zaśnięcia za kierownicą (3, 5, 8). W statystykach uwzględniono także ruch miejski. W tym przypadku efektem nadmiernej senności i zaburzeń koncentracji są zderzenia w korkach ulicznych, skłonność do przysypiania podczas postoju na czerwonym świetle (5). W wyniku zaśnięcia za kierownicą prowadzący auto najczęściej uderza w tył innego pojazdu lub zjeżdża ze swojego pasa drogowego (8). Przyczyny wypadków spowodowanych nadmierną sennością tkwią w ograniczeniach snu związanych ze stylem życia (substancje psychoaktywne, częste spotkania towarzyskie w porze nocnej), rodzaju wykonywanej pracy (praca zmianowa), braku należytego wypoczynku, ale także nieprawidłowościach snu wynikających z chorób układu oddechowego, krążenia lub tzw. syndromu bezdechu sennego (zwykle dotyczy to obturacyjnego bezdechu sennego) (2, 3). Przeprowadzono badania, w których porównano wpływ niedoborów snu i spożycia alkoholu na stan psychiczny człowieka. Wykazano, że czuwanie przez 17-19 godzin prowadzi do zaburzeń zachowania charakterystycznych dla osób mających 0,5 promila alkoholu we krwi, a 24-godzinny deficyt snu odpowiada już 1 promilowi alkoholu we krwi i, co się z tym wiąże, głębszym zaburzeniom poznawczym. Podobny efekt zaobserwowano u kierowców, którzy kierują nieprzerwanie autem przez 2-3 godziny, na nudnej, monotonnej trasie, szczególnie w godzinach nocnych. Z tego powodu wprowadzono obowiązkowe przerwy w jeździe dla kierowców długodystansowych (2). Utrata prawidłowego wzorca snu powoduje wiele niekorzystnych dla organizmu objawów, do których należą: nadmierna senność w ciągu dnia, zaburzenia koncentracji oraz pamięci, zmiany metabolizmu, niekorzystne zmiany w układzie krążenia oraz zmiany w nawykach żywieniowych prowadzące do otyłości (3, 5, 6).