Cyjanowodór – zabójczy składnik dymu pożarowego – cz. I

Najczęściej jako przyczynę zgonu u ofiar pożarów w pomieszczeniach zamkniętych podaje się zatrucie tlenkiem węgla. Narażenie na jego wysokie stężenia może skutkować śmiercią, a wpływ 35 razy bardziej toksycznego cyjanowodoru (HCN) jest często pomijany (2).

Z opublikowanego w „Clinical Toxicology” w 2012 roku artykułu pt. Występowanie cyjanowodoru i karboksyhemoglobiny u ofiar wdychania dymu podczas pożarów w pomieszczeniach zamkniętych: połączone ryzyko toksykologiczne autorstwa zespołu prof. Teresy Grabowskiej z Katedry Medycyny Sądowej i Toksykologii Sądowej Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach wynikało, że u 59% (169 spośród 285 osób) przebadanych przez ten zespół ofiar pożaru uzyskano w badaniu krwi pozytywny wynik na obecność toksycznego cyjanowodoru (średnie stężenie HCN we krwi wynosiło 16,83 mg/l). HCN (średnio 4,0 mg/l) wykryto również u 50% (20 z 40) osób, które przeżyły pożar (5).

Prace zespołu prof. Grabowskiej zostały podsumowane wnioskiem: „u ofiar pożarów w przestrzeni zamkniętej trzeba podejrzewać cyjanowodór (HCN) jako współtoksynę u wszystkich uratowanych z pożaru osób, które wykazują oznaki i objawy niewydolności oddechowej” (5).

Badacze wskazali również, że „podczas przedszpitalnej interwencji medycznej osób uratowanych z pożaru z objawami podmiotowymi i przedmiotowymi zagrożenia związanego z wdychaniem dymu nie zwraca się wystarczającej uwagi na potencjalne szkody wyrządzone przez HCN pomimo dostępności specyficznego antidotum” (5).

Objawy i przebieg zatrucia

Zatrucia cyjankiem przebiegają bardzo gwałtownie. Ofiary ciężkich zatruć umierają najczęściej na miejscu zdarzenia. Dzieje się tak dlatego, że jony cyjankowe (CN-) łączą się z enzymami, kationami i metaloproteinami. Szczególne powinowactwo wykazują do trójwartościowego kationu żelaza cytochromu a3, integralnego składnika oksydazy cytochromowej znajdującej się w mitochondriach. Połączenie jonu cyjankowego z tym enzymem powoduje zahamowanie oddychania komórkowego, nasilenie glikolizy beztlenowej, a w efekcie niedotlenienie tkanek i mleczanową kwasicę metaboliczną (6). Należy podkreślić, że połączenie jonów cyjankowych z oksydazą cytochromową jest odwracalne, tak więc szybkie podanie antidotum daje szanse wyleczenia chorych, nawet tych ciężko zatrutych.