Hipotermia i odmrożenia – podstawowe zasady postępowania ratunkowego

Odmrożenia

Odmrożenia są problemem medycznym często towarzyszącym hipotermii. W założeniach niedopuszczenie do jej powstania (oprócz odpowiedniego ubioru, odpowiednie nawodnienie i odżywianie, ciągła ocena warunków środowiskowych i psychofizycznych) jest jedną z najważniejszych zasad profilaktyki odmrożeń. Szczególnie narażone na tego typu schorzenie są osoby przebywające w trudnych, zimnych warunkach środowiskowych, m.in. osoby uprawiające wspinaczkę wysokogórską. Osoby te powinny unikać bezpośredniego kontaktu skóry z metalowymi elementami wyposażenia, redukować wysiłek fizyczny, aby ograniczyć zmęczenie i produkcję potu, pamiętać o piciu dużej ilości płynów, nie nosić za ciasnych butów, nosić zawsze suche rzeczy.

Odmrożenie jest to schorzenie wywołane czasowym zamarznięciem tkanek. Podstawowymi patomechanizmami są: tworzenie lodu wewnątrzkomórkowego, zamarznięcie płynu pozakomórkowego, odwodnienie komórek, patologiczna wewnątrzkomórkowa koncentracja elektrolitów i denaturacja kompleksów białkowo-lipidowych. Po ogrzaniu natomiast dochodzi do agregacji płytek i formowania zakrzepów, co uniemożliwia dopływ krwi do możliwych jeszcze do uratowania tkanek w obrębie odmrożenia, co bez odpowiedniego postępowania tworzy kolejny poważny problem medyczny – niedokrwienie w przebiegu ostrego epizodu naczyniowego.

Podobnie jak w przypadku hipotermii, istnieją rożne stopnie zaawansowania odmrożeń (3, 5, 7). Należy pamiętać, że przed rozmrożeniem nie jest możliwa ocena głębokości odmrożenia. Pierwszy stopień charakteryzuje się przejściowymi zaburzeniami w krążeniu krwi w skórze, bólem, często silnym, bladością lub sinoczerwonym zabarwieniem skóry, jej obrzękiem, pieczeniem. Drugi stopień charakteryzuje się występowaniem pęcherzy z płynem surowiczym, występują tępy ból, rumień, obrzęk tkanek. Martwica powierzchowna skóry z sinymi bądź krwistymi pęcherzami, początkowo brak bólu, w późniejszym czasie ból „strzelający” to typowe objawy dla trzeciego stopnia odmrożenia tkanki. Czwarty stopień to martwica głęboka, której ulegają np. palce, uszy lub nos. W takim przypadku może dojść do samoistnej amputacji odmrożonej części ciała. Występuje pełne zamarznięcie skóry, tkanki podskórnej, mięśni, ścięgien i kości. Początkowo skóra jest sucha, później sina, czarna, tzw. zmumifikowana. Najlepsze rokowania występują w przypadku pierwszego i drugiego stopnia odmrożenia. Najgorszy w przypadku czwartego oraz odmrożenia dystalnych, odsłoniętych części ciała (3, 5-8).