Mechanizmy termogenezy i utraty ciepła. Postępowanie z pacjentem urazowym w przypadku narażenia na wychłodzenie

Choć organizm człowieka wytwarza energię cieplną, to narażony jest jednak na jej ciągłą utratę za sprawą promieniowania, kondukcji, konwekcji i ewaporacji. Ośrodkiem stojącym na straży równowagi pomiędzy tymi procesami jest podwzgórze. Odpowiedzialne jest ono za aktywowanie mechanizmów obronnych organizmu przed wychłodzeniem. W sytuacji przewagi mechanizmów rozpraszania ciepła nad termogenezą oraz wyczerpania się możliwości kompensacyjnych dochodzi do spadku temperatury głębokiej, czyli hipotermii. Hipotermia pourazowa jest rozpoznawana przy wyższej temperaturze głębokiej niż hipotermia przypadkowa (36°C). Stan ten zwiększa śmiertelność pacjentów urazowych, a urazy mogą przyspieszać jego występowanie. Niezwykle istotne jest więc zarówno zapobieganie, jak i wczesne rozpoznanie oraz leczenie hipotermii pourazowej.

Słowa kluczowe

termoregulacja, utrata ciepła, hipotermia urazowa

Termoregulacja

Organizm człowieka jest homeotermiczny. Zachodzą w nim procesy generujące powstanie oraz usuwanie nadmiernie wytworzonej energii cieplnej. Mają one na celu utrzymanie stałej temperatury wnętrza organizmu w zmieniających się warunkach środowiska.

Temperatura naszego ciała zmienia się w zależności od wykonywanych czynności, pory dnia i nocy, wieku, momentu cyklu miesięcznego oraz jest zmienna osobniczo. Temperatura głęboka oscyluje jednak w granicach 37,0°C (1).

Prawidłowy poziom ciepłoty organizmu zapewnia stabilność przebiegających reakcji chemicznych. Zmiany przekraczające granice normy o 4°C prowadzą do zaburzeń oraz uszkodzenia komórek. Najbardziej wrażliwy na zmiany temperaturowe jest mózg. Skóra z kolei zmienia temperaturę w zależności od ciepłoty otoczenia czy aktywności fizycznej. Różnica pomiędzy temperaturą skóry a wnętrzem organizmu może wynosić nawet kilkanaście stopni, więc ocena ciepłoty ciała pacjenta na jej podstawie może być nieadekwatna.