Motywacje ratowników do pomagania innym, czyli dlaczego chcemy być ratownikami?

Parentyfikacja i pomaganie

Profesje wykonywane przez większość życia wybieramy raczej nieświadomie, jednak istotne może być wczesne doświadczenie tak zwanej parentyfikacji w relacji z rodzicami lub opiekunami, która może być ukrytym motywem wyboru zawodu ratownika. Parentyfikacja to wczesne odwrócenie ról w rodzinie, w wyniku czego to dziecko pełni rolę opiekuna, partnera lub powiernika w stosunku do swych rodziców czy opiekunów bądź rodzeństwa, przy czym zadania i obciążenia przypadające na dziecko są z reguły nieadekwatne do jego poziomu rozwoju i możliwości emocjonalnych.

Nie umiejąc zajmować się sobą, zajmujemy się innymi. Pomaganie innym może „wkładać” swoją „stronę potrzebująca” w innych i tam ją trzymać i opiekować się sobą, zarazem opiekując się innymi. Profesja polegająca na opiekowaniu się innymi, na przykład zawód ratownika medycznego czy ratowniczki medycznej może polegać na używaniu innych do osiągnięcia swoich osobistych celów. Celem parentyfikacji jest często zapewnienie sobie opieki i zainteresowania ze strony rodziców. Wymaga to często poświęcenia własnych potrzeb egzystencjalnych i emocjonalnych. Wyróżniamy parentyfikację emocjonalną i instrumentalną. Pierwsza z nich występuje, gdy podopieczny jest terapeutą czy też „naczyniem” do wylewania stanów emocjonalnych opiekuna. Instrumentalna zaś polega na zaspokajaniu przez dziecko potrzeb rodziny, np. praca zarobkowa, opieka nad rodzeństwem czy kimś z członków rodziny.

Dzieci w wielu przypadkach parentyfikacji chętnie pomagają rodzicom z własnej woli i nie musi to wskazywać na mechanizmy patologiczne, jednak w wielu sytuacjach występuje presja niedająca dziecku wyboru. Wówczas mówimy o parentyfikacji destrukcyjnej, która zachodzi wtedy, gdy dziecko jest mocno zaangażowane w zaspokajanie potrzeb emocjonalnych i/lub instrumentalnych swoich rodziców czy opiekunów, a jego wkład jest nieadekwatny do wieku i rozwoju. Często w takiej sytuacji zostają naruszone jego granice osobiste, następuje deprywacja (niezaspokajanie) jego potrzeb, a rodzice nie okazują mu ani wdzięczności, ani szacunku, co całkowicie pozbawia dziecko podmiotowości i możliwości jakichkolwiek gratyfikacji. Istotnym elementem analizy nasilenia zjawiska parentyfikacji w danej rodzinie jest proporcja pomiędzy zaangażowaniem dziecka w dorosłe role a docenianiem podejmowanych przez nie działań. Nawet nadmierny wysiłek, jeśli zostanie dostrzeżony i doceniony, może nie mieć destrukcyjnego wpływu na psychikę dziecka, co w rezultacie może nawet doprowadzić do rozwoju poczucia odpowiedzialności i dojrzałości.