Śmierć pacjenta – wybrane aspekty prawne

Celem artykułu jest przybliżenie podstawowych regulacji prawnych związanych ze śmiercią pacjenta, a w szczególności ze stwierdzaniem jego zgonu. W tym zakresie mają bowiem nastąpić istotne zmiany dla ratowników medycznych. Według zapowiedzi po wprowadzeniu zmian w prawie ratownik medyczny ma być uprawniony do stwierdzania zgonu.

Słowa kluczowe

zgon, stwierdzenie zgonu, pochówek, zmiany, prawo

Ratownicy medyczni, podobnie jak inne osoby wykonujące zawody medyczne, spotykają się w swej pracy ze śmiercią. Ratownik medyczny może mieć do czynienia ze śmiercią pacjenta w jego domu lub innym miejscu wezwania, w szczególności na miejscu wypadku drogowego itp., a także w szpitalu.

Definicja śmierci

Kryteria śmierci człowieka wraz z postępem wiedzy medycznej ulegają ewolucji i co pewien czas są nowelizowane drogą uzgodnień prowadzących do jednomyślności przez naukowe środowiska medyczne. Na międzynarodowym spotkaniu ekspertów, które odbyło się w Montrealu w 2012 r., opracowano uniwersalną definicję śmierci w brzmieniu: „Śmierć jest to trwała utrata przytomności oraz trwała utrata wszystkich funkcji pnia mózgu. Może być spowodowana trwałym ustaniem krążenia lub krytycznym uszkodzeniem mózgu. W kontekście stwierdzania śmierci określenie »trwałe« oznacza utratę funkcji, która nie może powrócić spontanicznie i nie będzie przywrócona na drodze interwencji”. Zgodnie z tą definicją krytyczne uszkodzenie mózgu prowadzi do rozpoznania śmierci w oparciu o kryteria neurologiczne, tradycyjnie określanej jako śmierć mózgu. W Montrealu zaproponowano całościowe podejście do zagadnienia śmierci, definiując ją jako nieodwracalne uszkodzenie mózgu, podkreślając jednocześnie, że może do niego dojść wskutek patologicznych procesów ogólnoustrojowych, wśród których dominuje zatrzymanie systemowego krążenia krwi, lub z powodu zmian chorobowych pierwotnie zlokalizowanych w jamie czaszki, prowadzących do krytycznego wzrostu ciśnienia w jej obrębie i przez to do zahamowania mózgowego przepływu krwi. W większości przypadków obrzęk mózgu wynikający z jego uszkodzenia narasta od strony przestrzeni nadnamiotowej, a pień mózgu umiera jako ostatnia jego część. Trwałe uszkodzenie pnia mózgu ustala się na podstawie braku określonych odruchów nerwowych i braku spontanicznej czynności oddechowej.