Stany naglące w neurochirurgii dzieci – wodogłowie

Objawy mogące świadczyć o zaburzeniach w przepływie płynu mózgowo-rdzeniowego u dzieci z zaimplantowaną zastawką

Grupy wiekowe, w których można rozpatrywać omawiane tu objawy, należy podzielić na niemowlęta i dzieci starsze (będące komunikatywne pod względem możliwości zebrania wywiadu dotyczącego samopoczucia i dolegliwości bólowych). Tab. 1 przedstawia objawy stabilne oraz te wymagające pilnej konsultacji neurochirurgicznej u dzieci z podziałem na niemowlęta oraz dzieci starsze. W obu przypadkach dotyczą one stopniowego narastania ICP.

Zasada działania zastawek i ich rodzaje

Zastawki regulujące ciśnienie PMR dzieli się przede wszystkim ze względu na miejsce, do którego drenowany jest płyn mózgowo-rdzeniowy. Można też podzielić te urządzenia pod względem zasady ich działania na zastawki o stałym ciśnieniu otwarcia i zastawki o regulowanym ciśnieniu otwarcia – po implantacji za pomocą urządzenia nastawczego przykładanego przez skórę można regulować pracę zastawki (mechanizm regulujący zazwyczaj znajduje się pod skórą w okolicy małżowiny usznej). Układ drenujący zbudowany jest z drenu z tworzywa sztucznego oraz z samej zastawki, otwierającej się, kiedy PMR w układzie komorowym uzyska dane ciśnienie. Sam proces implantacji zastawki jest ostatnim na drodze leczenia wyjściowej przyczyny wzrostu ciśnienia PMR i postępującego wodogłowia. W pierwszej kolejności leczenie rozpoczyna się (o ile uchwytna jest przyczyna) od eliminacji elementu wyjściowego, który spowodował zaburzenie w absorpcji lub przepływie płynu mózgowo-rdzeniowego, czyli usunięcia guza mózgu, podjęcia leczenia zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych lub innych przyczyn wymienionych w poprzednich akapitach. W dalszej kolejności po operacji pierwotnej obserwuje się pacjenta i w badaniach obrazowych (USG, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny) ocenia się układ komorowy i cechy narastania wodogłowia. Często samo usunięcie pierwotnej przyczyny daje trwały efekt w postaci udrożnienia przepływu PMR. Jeżeli jednak nie udaje się przywrócić fizjologii w tym kroku, jako kolejną czynność można podjąć próbę leczenia endoskopowego, np. ETV – endoskopowej wentrykulostomii trzeciej komory mózgu, która polega na wytworzeniu w niej otworu umożliwiającego przepływ PMR. Również dla części pacjentów ta operacja jest wystarczająca, aby przywrócić właściwy przepływ PMR i jego wchłanianie. Ostatnią próbą na drodze leczenia wodogłowia po wyczerpaniu dwóch powyższych kroków jest implantacja układu drenującego wraz z zastawką. Droga przebiegu drenu wiedzie od układu komorowego mózgu, w stronę potylicy, kolejno pod skórą (najczęściej dren jest wyczuwalny za uchem), następnie do otrzewnej (najczęstszy sposób) bądź do prawego przedsionka serca.