Ostra reakcja na stres w zdarzeniach codziennych i w czasie zagrożenia działaniami wojennymi

Charakterystyka reakcji

Ostra reakcja na stres przebiega kilkuetapowo: od fazy krzyku, której towarzyszą: strach, lęk, złość, poprzez psychiczne i fizyczne odrętwienie, dalej przez nadmierną czujność, panikę, włączenie mechanizmu „walki i ucieczki”, agresję, natrętne myśli dotyczące traumy, następnie powolny powrót do równowagi i starych schematów postrzegania lub wytworzenie nowych. Ostatnia faza dotyczy ujawniania się traumatyzujących zdarzeń w postaci wspomnień, nawet do końca życia.

ASR

Wyróżniamy trzy postacie ASR, w zależności od stopnia nasilenia – łagodną, średnią i ciężką, które objawiają się:

• dezorientacją, oszołomieniem i zawężeniem świadomości,
• odczuciem „odklejenia” od własnego ciała (depersonalizacja),
• zaburzeniami w sferze koherencji i postrzegania otaczającego świata, poczuciem irracjonalności napływających z zewnątrz bodźców, „śnieniem na jawie”, bezradnością,
• poczuciem winy, obwinianiem się,
• impulsywnymi i ryzykownymi zachowaniami,
• tachykardią, nadmierną potliwością, subiektywnym odczuciem duszności i zaburzeniami oddychania, bólem lub kłuciem w klatce piersiowej, uczuciem kołatania serca, nudnościami, biegunką, wymiotami, dyskomfortem w jamie brzusznej,
• w ciężkiej postaci stuporem (osłupienie, „zamrożenie”),
• amnezją (niepamięć) zdarzenia traumatyzującego, problemami z pamięcią i uwagą.

Postępowanie

Po zdiagnozowaniu ASR należy wdrożyć właściwe postępowanie, które ma wytworzyć poczucie względnego komfortu, bezpieczeństwa, zabezpieczenia podstawowych potrzeb (np. fizjologicznych), co może istotnie zmniejszyć ryzyko wystąpienia odległych następstw. Istotne są też potwierdzenie i pomoc w odnalezieniu się w sytuacji, miejscu i czasie. W opanowaniu strachu i obaw pacjenta pomagają przyjazne, pozbawione ocen postawy personelu, uspokajanie, zapewnianie o możliwości pomocy i skuteczności interwencji. Ważnymi elementami pomocy są: informowanie o stanie obecnym i planach postępowania, pocieszanie i upewnienie co do skuteczności terapii, zachęcanie do wyrażania swoich myśli i uczuć. Należy okazywać zrozumienie dla cierpienia i gniewu wywołanych urazem. Warto zaprosić również do współpracy członków rodziny i przyjaciół (pod warunkiem uzyskania zgody pacjenta). Należy pamiętać, że często oni też wymagają pomocy i wsparcia.