Przeciwwskazania do podawania tlenu w ratownictwie

Jakie są przeciwwskazania do podawania tlenu w ratownictwie?

Zdaniem eksperta

Piotr Szwedziński

Narastająca retencja CO2 u chorego z przewlekłą niewydolnością oddechową (najczęściej wskutek POChP) nie jest przeciwwskazaniem do tlenoterapii, jeśli występuje hipoksemia, ale powinna skłonić do zmniejszenia zawartości tlenu w mieszaninie oddechowej albo do zastosowania wentylacji mechanicznej płuc. Podobnie ostrożnie należy miareczkować tlen w przypadku saturacji powyżej 98%. Przeciwwskazaniem również jest zatrucie parakwatem. Parakwat jest środkiem ochrony roślin należącym do grupy herbicydów. Ma postać kryształków, bezbarwnych lub żółtoszarych, działających żrąco na błony śluzowe i skórę. Na zatrucie parakwatem szczególnie narażeni są ludzie pracujący w ogrodach, sadach oraz przy uprawach roślin. Wpływa negatywnie na ludzi, silnie uszkadza wątrobę, serce, nerki oraz prowadzi do zwłóknienia tkanki płucnej . Z przewodu pokarmowego wchłania się < 20%, natomiast pusty żołądek oraz owrzodzenia jego błony śluzowej zwiększają absorbcję parakwatu. Na poziomie tkankowym parakwat jest redukowany do wolnych rodników, które następnie reagują z cząsteczkami tlenu. W konsekwencji dochodzi do powstania anionów ponadtlenkowych, które przyczyniają się do tworzenia reaktywnych rodników hydroksylowych powodujących uszkodzenie komórek organizmu. Zastosowanie tlenoterapii w przypadku zatrucia parakwatem wydaje się nieuzasadnione, ponieważ zwiększa on toksyczne działanie rodników hydroksylowych. Należy ostrożnie podawać tlen wyłącznie w przypadkach krytycznej hipoksemii, nie przekraczając ciśnienia parcjalnego tlenu we krwi 60 mmHg, zatem konieczne jest wykonanie gazometrii krwi tętniczej. Środki stosowane jako broń chemiczna również mają wpływ na stężenie tlenu w organizmie człowieka. Szczególnie gazy duszące z grupy cyjanków oddziałują na komórki, inaktywując procesy utleniania. Połączenie się anionu cyjankowego z hemoglobiną prowadzi do powstania cyjanomethemoglobiny. Powoduje to zablokowanie hemoglobiny, które uniemożliwia przyłączenie się cząsteczki tlenu. W ostateczności dochodzi do hipoksji histotoksycznej, która jest bezwzględnym przeciwwskazaniem do zastosowania tlenoterapii.
Wskazaniem do podaży pacjentowi tlenu natomiast jest:
· saturacja mniejsza niż 94%
· nieprawidłowy odczyt saturacji (zatrucie CO)
· brak pomiaru saturacji lub pomiar niemożliwy
W przypadku zawartości tlenu we krwi na poziomie mniejszym niż 94% należy rozpocząć podawanie pacjentowi tlenu w małych ilościach. Saturacja mniejsza niż 90% jest wskazaniem do podaży tlenu w dużym przepływie. Nieprawidłowy odczyt saturacji będzie występował w przypadku zimnych palców lub uszu oraz w przypadku zatrucia tlenkiem węgla, gdyż światło podczerwone pulsoksymetru w taki sam sposób wykrywa połączenie tlenu i tlenku węgla z hemoglobiną. Osoba po zatruciu tlenkiem węgla, która ma prawidłowy odczyt saturacji, będzie bezwzględnie wymagać tlenoterapii. Ostatnim wskazaniem do podaży tlenu jest przypadek w którym pulsoksymetr nie odczytuje wartości lub nie dysponujemy urządzeniem do oceny saturacji. W takim przypadku w każdym stanie nagłym zasadne będzie rozpoczęcie tlenoterapii do czasu przybycia służb ustawowo powołanych do ratowania życia. Tlen medyczny jest jedynym lekiem który mogą stosować ratownicy po ukończeniu kursu kwalifikowanej pierwszej pomocy. Są to zwykle strażacy, policjanci, żołnierze, ratownicy WOPR czy GOPR. W większości przypadków na swoim wyposażeniu nie posiadają pulsoksymetrów, dlatego każdemu poszkodowanemu po ocenie oddechu zawsze podają tlen. Niezwykle istotne jest szybkie rozpoczęcie tlenoterapii u pacjentów po urazie lub z krwawieniem, gdyż ryzyko wystąpienia wstrząsu u takich pacjentów jest bardzo duże. Jeżeli zaleca się podawanie tlenu w nagłych przypadkach osobom bez wykształcenia medycznego, to tym bardziej powinny go stosować osoby z wykształceniem medycznym, najlepiej oczywiście pod kontrolą saturacji.