Toksyczne działanie wybranych popularnych pokarmów

Solanina

Czasem może zadziwić informacja, że ziemniaki są uważane za rośliny trujące. Prawidłową nazwą ziemniaka jest psianka ziemniak i jadalne są tylko bulwy z uwagi na zawartość w pozostałych częściach rośliny toksycznego alkaloidu – solaniny. Solanina jest produkowana przez ziemniaka w celu ochrony przed grzybami i szkodnikami, dlatego zazwyczaj bulwy są jej praktycznie pozbawione, poza niewielką ilością solaniny w skórce. Z uwagi na funkcję ochronną ilość solaniny w bulwie zwiększa się w przypadku odsłonięcia bulwy i wystawienia jej na działanie promieni słonecznych. W tej sytuacji bulwa robi się w tym miejscu zielona, a sam smak często zmienia się na lekko cierpki lub gorzki. Drugim przypadkiem wzrostu ilości solaniny w bulwie jest wypuszczanie pędów – jej ilość rośnie w okolicy oczek pędów. Ponadto jej ilość rośnie w przypadku pęknięć i stłuczeń bulw, ale również w miejscu uszkodzonym przez grzyby. Zazwyczaj nie dochodzi do ostrych zatruć, jednak uważa się, że wszystkie te przyczyny mogą powodować tzw. osłabienie wiosenne u osób, które na wiosnę dojadają ziemniaki z poprzedniego sezonu, jeśli były one niewłaściwie przechowywane. Solanina znajduje się w niewielkiej ilości naturalnie w skórce bulw, dlatego najbezpieczniejszą metodą ich jedzenia jest obranie ze skórki i ugotowanie. Ponieważ solanina jest dość odporna na temperaturę, zazwyczaj obróbka termiczna jej nie niszczy, dlatego jedzenie ziemniaków w koszulkach powoduje spożycie pewnej ilości solaniny i może wywołać złe samopoczucie. Solanina z tomatyną są również obecne w pomidorach, oczywiście w częściach niejadalnych, jak liście czy łodygi – w niektórych przypadkach liście są dodawane jako przyprawa, co może dać objawy zatrucia, jak nudności, wymioty i biegunka (opisano jeden zgon po wypiciu naparu z liści pomidora). W niedojrzałych owocach oczywiście ilość alkaloidów jest większa i może powodować zatrucia. Mechanizm działania toksycznego alkaloidów polega na ich wiązaniu się ze sterolami błon komórkowych, przez co dochodzi do ich rozpadu. Objawia się to uszkodzeniem komórek przewodu pokarmowego, co w rezultacie daje objawy nieżytu żołądkowo-jelitowego. Ponadto alkaloidy mają działanie uszkadzające na erytrocyty, powodując ich hemolizę. Solanina ma pewne działanie nasercowe podobne do działania glikozydów nasercowych. Korzystnym działaniem tych alkaloidów jest działanie przeciwnowotworowe.