Stanowisko konsultanta krajowego w dziedzinie medycyny ratunkowej w sprawie dezynfekcji skóry przed wykonaniem iniekcji
Ograniczenia stosowania ze względu na wiek
Kolejnym istotnym parametrem jest określona w treści ChPL i/lub na opakowaniu produktu leczniczego informacja na temat możliwości stosowania u niemowląt i dzieci (1).
Warto dokładniej zapoznać się z tymi informacjami, ponieważ funkcjonują różne rozwiązania w tym zakresie aprobowane przez URPL (Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych). Lektura ChPL oraz informacji na opakowaniu pozwoli nam ustalić, czy dany lek może być stosowany u noworodków i niemowląt, czy przy jego aplikacji jest wymagana obecność lekarza oraz czy stosowanie u najmłodszych pacjentów jest obwarowane określonymi ramami czasowymi. W tym kontekście oktenidyna z fenoksyetanolem może, zgodnie z ChPL, być stosowana u dzieci i dorosłych w każdym wieku, użycie produktów leczniczych z jodopowidonem winno być ograniczone u pacjentów w wieku poniżej 6. miesiąca (2, 3), natomiast preparaty do dezynfekcji skóry na bazie alkoholi zawierają każdorazowo szczegółowe informacje na temat możliwości i sposobu ich stosowania w kontekście pacjentów neonatologicznych – z większym jednakże poziomem rekomendacji dla leków niezawierających w składzie etanolu, co może mieć związek z odnotowywaną w medycynie nadwrażliwością na etanol, która czasami idzie w parze z alergią na kortykosteroidy (4).
Absorpcja przezskórna i ryzyko skutków ogólnoustrojowych
Trzecim parametrem, na który warto zwrócić uwagę, jest możliwość przezskórnej absorpcji substancji czynnych i ryzyko wywierania niekorzystnego wpływu na poziomie ogólnoustrojowym. Jest to szczególnie istotne u dzieci urodzonych przedwcześnie, ponieważ niedojrzałość naskórka, który stanowi barierę dla przenikania związków chemicznych, zwiększa w tej grupie pacjentów ryzyko absorpcji substancji zawartych w stosowanych preparatach. Wiemy w tym kontekście, że absorpcji ulegają zarówno alkohole, jak i chlorheksydyna oraz jodopowidon. Zespół prof. Kramera wykazał, że współczynnik przezskórnej absorpcji alkoholu etylowego jest wyższy, niż ma to miejsce w przypadku alkoholi propylowych (5).
Dla chlorheksydyny wykonano badania, w których wykazano podwyższony jej poziom w surowicy krwi u niemowląt urodzonych przed 32. tygodniem ciąży i stwierdzono jednoznacznie, że poziom absorpcji był w grupie wcześniaków wyższy w porównaniu z dziećmi urodzonymi w terminie (6). Kwestia możliwości przezskórnej absorpcji alkoholi jest komentowana w literaturze, a dodatkowo został naukowo potwierdzony dodatni wpływ etanolu na zwiększenie poziomu przezskórnego przenikania chlorheksydyny (7). Podobnie jednoznaczna jest kwestia ryzyka absorpcji jodu towarzysząca stosowaniu preparatów jodopowidonu i związane z tym ryzyko efektu tyreotoksycznego (8). Oktenidyna nie ulega absporpcji, natomiast fenoksyetanol, mimo iż jest stosunkowo łatwo wchłaniany, ulega metabolizmowi oksydacyjnemu do kwasu 2-fenoksyoctowego, co zostało potwierdzone w badaniu wykonanym na grupie 24 wcześniaków urodzonych przed 27. tygodniem ciąży (9).
Do naszej dyspozycji pozostają jeszcze wyroby medyczne na bazie PHMB lub oktenidyny bez dodatku fenoksyetanolu, w przypadku których ryzyko absorpcji zostało w maksymalnym stopniu zniwelowane, natomiast pamiętać należy o konsekwencjach związanych z brakiem statusu produktu leczniczego, czyli z jednej strony niejednoznacznie zdefiniowanym przez organy regulacyjne możliwościom i sposobom ich stosowania, szczególnie w zakresie antyseptyki skóry, z drugiej strony – brakiem adekwatnych regulacji dotyczących możliwych działań niepożądanych, szczególnie takich, które generują ewentualną odpowiedzialność personelu medycznego.
