Stanowisko konsultanta krajowego w dziedzinie medycyny ratunkowej w sprawie dezynfekcji skóry przed wykonaniem iniekcji

Dezynfekcja skóry przed wykonaniem wkłucia – podsumowanie i wnioski

W zakresie środków antyseptycznych stosowanych u pacjentów w toku interwencji ratownika medycznego dostępne są produkty o różnym statusie rejestracyjnym, a profil bezpieczeństwa dostępnych preparatów również nie jest tożsamy. Jak zaznaczono powyżej, warto sięgać po produkty lecznicze jako podlegające ścisłemu monitoringowi w zakresie skuteczności i bezpieczeństwa oraz uwzględniać dodatkowe parametry mogące mieć przełożenie na poziom bezpieczeństwa stosowania, takie jak: alergogenność, szybkość działania czy poziom absorpcji przez­skórnej. W standardowych sytuacjach, kiedy procedura dotyczy dorosłego pacjenta bez obciążeń, optymalnym wyborem jest alkoholowy produkt leczniczy do dezynfekcji skóry, natomiast w przypadku pacjentów z obciążeniami, dzieci i niemowląt lub pacjentów, u których ze względu na deklarowane skłonności do reakcji alergicznych lub inaczej warunkowaną konieczność redukcji przezskórnej absorpcji alkoholu wskazana jest rezygnacja z preparatów opartych na etanolu lub alkoholach propylowych, alternatywą pozostają połączenie oktenidyny z fenoksyetanolem lub preparaty jodopowidonu. Należy przy tym bezwzględnie pamiętać, że kategorycznie nie należy jednoczasowo stosować jodopowidonu i preparatów z zawartością oktenidyny (interakcja).

Piśmiennictwo

1. Rozporządzenie ministra zdrowia z dnia 20 lutego 2009 r. w sprawie wymagań dotyczących oznakowania opakowań produktu leczniczego i treści ulotki: § 3. 1. Na opakowaniu zewnętrznym produktu leczniczego, a jeżeli produkt ten nie ma opakowania zewnętrznego – na opakowaniu bezpośrednim, z zastrzeżeniem § 4 i 7, zamieszcza się następujące informacje: 1) z zachowaniem kolejności: a) nazwę produktu leczniczego i nazwę powszechnie stosowaną substancji czynnej, jeżeli produkt zawiera tylko jedną substancję czynną; jeżeli produkt zawiera dwie lub trzy substancje czynne, podaje się nazwy powszechnie stosowane wszystkich tych substancji oddzielone znakiem „+”, b) moc produktu leczniczego, jeżeli produkt leczniczy zawiera tylko jedną substancję czynną; jeżeli produkt zawiera dwie lub trzy substancje czynne, podaje się moc produktu w przeliczeniu na każdą z tych substancji oddzieloną znakiem „+”, c) określenie postaci farmaceutycznej, d) informację, czy produkt jest przeznaczony dla niemowląt, dzieci lub dorosłych, jeżeli dotyczy, e) określenie wielkości opakowania, z podaniem masy, objętości lub liczby jednostek dawkowania produktu leczniczego.
2. ChPL, 4.1: Octenisept jest przeznaczony do stosowania u dorosłych i dzieci w każdym wieku.
3. ChPL, 4.4: W przypadku noworodków i dzieci w wieku do 6 miesięcy użycie produktu Braunol powinno być bardzo ograniczone, ze względu na ryzyko wywołania niedoczynności tarczycy. Po zastosowaniu produktu należy przeprowadzić badania czynności tarczycy. W przypadku stwierdzenia niedoczynności należy zastosować wczesne leczenie hormonem tarczycy aż do przywrócenia normalnej czynności tarczycy. Należy zachować ostrożność, aby nie dopuścić do przypadkowego dostania się produktu do ust dziecka.
4. BETADINE – ChPL, 4.2: U noworodków i niemowląt do 6. miesiąca życia produkt można stosować wyłącznie w przypadku potwierdzonego rozpoznania i ścisłych wskazań do zastosowania jodowanego powidonu. Należy monitorować czynność tarczycy.
5. Baeck M., Marot L., Nicolas J.F., Pilette C., Tennstedt D., Goossens A.: Nadwrażliwość alergiczna na miejscowe i ogólne kortykosteroidy – przegląd piśmiennictwa. „Dermatologia po dyplomie tom 1”, nr 5/2010, s. 21-38.
6. Kramer A., Below H., et al.: Quantity of ethanol absorption after excessive hand disinfection using three commercially available hand rubs is minimal and below toxic levels for humans. “BMC infectious diseases” Vol. 7, 117. 11 Oct. 2007, https://webbertraining.com/files/library/docs/88.pdf (dostęp dnia: 03.01.2022)
7. Vanzi V., Pitaro R.: Skin Injuries and Chlorhexidine Gluconate-Based Antisepsis in Early Premature Infants. “J Perinat Neonat Nurs”, 2018, 32(4): 341-35.
8. Kieran E.A., O’Sullivan A., Miletin J., Twomery A.R., Knowles S.J., O’Donnell C.P.F.: 2% chlorhexidine-70% isopropyl alcohol versus 10% povidone-iodine for insertion site cleaning before central line insertion in preterm infants: a randomized trial. “Arch Dis Child Fetal Neonatal”, 2018, 103(2): F101-F10.
9. https://www.doz.pl/leki/w584-Jodopowidon (dostęp z dnia: 12.03.2021).
10. Bührer C., Bahr S., Siebert J., Wettstein R., Geffers C., Obladen M.: Use of 2% 2-phenoxyethanol and 0.1% octenidine as antiseptic in premature newborn infants of 23-26 weeks gestation. “J Hosp Infect”, 2002, 51(4): 305-307.
11. OCTENISEPT – ChPL, 5.3: W przeprowadzonym teście Bühlera nie stwierdzono właściwości uczulających oktenidyny dichlorowodorku; podobnie nie potwierdzono doświadczalnie ewentualnych działań fotoalergizujących tej substancji czynnej. Produkt leczniczy stosowany na skórę nie wywoływał efektów pierwotnie drażniących czy uczulających.
12. Kautz O., Schumann H., Degerbeck F., Venemalm L., Jakob T.: Severe anaphylaxis to the antiseptic polyhexanide. “Allergy”, 2010, 65. 1068-70.
13. https://www.fda.gov/drugs/fda-drug-safety-podcasts/fda-drug-safety-podcast-fda-warns-about-rare-serious-allergic-reactions-skin-antiseptic
14. BRAUNOL – ChPL, 4.8: Zaburzenia skóry i tkanki podskórnej Bardzo rzadko: alergiczne reakcje skórne, np. późna alergia kontaktowa, objawiające się podrażnieniem skóry, swędzeniem i pieczeniem. Zaburzenia układu immunologicznego Bardzo rzadko: reakcje anafilaktyczne.
15. BETADINE – ChPL, 4.8: Zaburzenia układu immunologicznego: Rzadkie: Nadwrażliwość; Bardzo rzadkie: Reakcja anafilaktyczna; Zaburzenia skóry i tkanki podskórnej: Rzadkie: Kontaktowe zapalenie skóry (z objawami takimi jak rumień, niewielkie pęcherze i świąd); Bardzo rzadkie: Obrzęk naczynioruchowy.
16. Baeck M., Marot L., Nicolas J.F., Pilette C., Tennstedt D., Goossens A.: Nadwrażliwość alergiczna na miejscowe i ogólne kortykosteroidy – przegląd piśmiennictwa. „Dermatologia po dyplomie tom 1”, nr 5 2010, s. 21-38.
17. Koburger T., Hübner N.O., Braun M., Siebert J., Kramer A.: Standardized comparison of antiseptic efficacy of triclosan, PVP-iodine, octenidine dichydrochloride, polyhexanide and chlorhexidine digluconate. „J Antimicrob Chemother”, 2010, 65(8):1712-1719 “Finally, PHMB requires longer exposure times than
18. against most tested microorganisms”.
19. Koburger T., Hübner N.O., Braun M., Siebert J., Kramer A.: Standardized comparison of antiseptic efficacy of triclosan, PVP-iodine, octenidine dichydrochloride, polyhexanide and chlorhexidine digluconate. „J Antimicrob Chemother”, 2010, 65: 1712-1719.
20. https://werner-sellmer.de/files/Octenisept-fuer-Kinder-neu.pdf.